چکیده
از اواسط سال1396 ، نشانه های نخست شوک ارزی در اقتصاد ایران آشکار شد. تاثیرات ناشی از اخبار آغاز تحریم های جدید و خروج آمریکا از توافق نامه برجام، فشارهای سمت تقاضا در بازار ارز چه در مقیاس خرد و افرادی که به منظور حفظ ارزش پس اندازهای خود از بازار بانکی به سمت بازار ارز هجوم آوردند و چه در مقیاس سفته بازی های کلان، سیاست بی ثبات تک نرخی شدن ارز و سیگنال هایی که به بازار ارز از ناحیه این سیاست منتقل شد و به طور کلی سوء مدیریت شرایط، منجر به افت شدید ارزش ریال در برابر سایر پول های معتبر بین المللی شد. این مساله نشان دهنده بازگشت شرایط سخت برای سمت عرضه اقتصاد پس از چهار سال ثبات نسبی در متغیرهای کلیدی قیمتی و تجربه کاهش محسوس تورم بود.
افزایش نرخ ارز در ایران اثر مستقیم بر هزینه های تولید کننده دارد. وابستگی شدید ساختار تولیدات کشور به واردات واسطه ای یکی از کانال های اصلی این تاثیرپذیری است. برای درک این اثرپذیری میتوان به سهم کالاهای وارداتی مربوط به بخش تولید کشور به نسبت کالاهای مصرفی اشاره کرد. بر اساس اطلاعات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از بخش بازرگانی خارجی (گمرکی) مجموع سهم مواد اولیه و کالاهای واسطه ای و همچنین کالاهای سرمایه ای از کل واردات گمرکی، در سال های دهه 1390 همواره بیش از 80 درصد بوده است که سهم مواد اولیه و کالاهای واسطه ای به تنهایی بالای 60 درصد در تمامی این سال ها بوده است.
از سوی دیگر، نوسانات شدید نرخ ارز و خصوصا افزایش افسار گسیخته آن، تامین مالی بنگاه ها و بازپرداخت اقساط تسهیلات دریافتی گذشته را با دشواری های بسیاری رو به رو می سازد که اثر قابل توجه بر بقای فعالیت آن ها خواهد داشت.
نتیجه روند افزایش هزینه های تولید در مقیاس کلان در شاخص بهای تولید کننده منعکس میشود. مطابق آخرین آمار منتشر شده بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در دی ماه1397 ، این شاخص در سال 1397 به قیمت ثابت سال 1395 ، افزایش شدیدی را تجربه کرده است. به گونه ای که در ابتدای سال 1397 رقم این شاخص در حدود 120 است که در بالاترین حد خود در این سال به بالای 200 میرسد. همچنین در میان بخش های کشاورزی، صنعت و خدمات، بخش صنعت و ساخت بیشترین افزایش را تجربه کرده است. رقم این شاخص در دی ماه سال1397 ، نسبت به ماه مشابه سال قبل در بخش ساخت، 60 درصد افزایش داشته است.
در این میان، صنعتی وجود دارد که مانند تمام فعالیت های تولیدی آسیب های ناشی از افزایش ناگهانی نرخ ارز را تجربه کرده اما نه تنها با افزایش قیمت محصول خود به منظور پوشش هزینه های بالاتر تولیدی رو به رو نبوده، افت شدید قیمت را نیز در بهار 1398 به نسبت فصل مشابه در سال های 1394 تا 1397 تجربه کرده است. محور تمرکز این گزارش مشخصا وضعیت تولید برق و اثرات شرایط اقتصادی پیش آمده برای فعالان بخش غیردولتی تولید برق بعد از جهش ارزی است.
