چکیده
به دلیل نیاز شبکه برق کشور و عدم توجه به مصرف سوخت، تعدادی از نیروگاه های احداث شده تنها به شکل گازی اجرا شده است. قانون گذار با توجه به ضرورت استفاده از سوخت با حداکثر بهره وری، احداث بخش بخار نیروگاه های گازی را با ساز و کار مشخص از سال 1392 ابلاغ نموده است. افزودن بخش بخار به نیروگاه های گازی و تبدیل آن ها به سیکل ترکیبی از طریق افزایش راندمان و صرفه جویی در مصرف سوخت دارای منافع متعدد در سطح بخشی و ملی است. کمبود گاز و برق از جمله بحران های فعلی بخش انرژی کشور است که طبق پیش بینی ها در آینده تشدید خواهد شد و امنیت این بخش و کشور را مورد تهدید جدی قرار می دهد. در کنار این مشکل، آلودگی شهرهای بزرگ نیز بحرانی جدی در محیط زیست و رفاه مردم ایجاد کرده است. در چنین شرایطی بهترین شیوه بالا بردن بهره وری در استفاده از سوخت، سرمایه گذاری برای ارتقای راندمان نیروگاه ها می باشد که یکی از مراکز اصلی مصرف کننده سوخت (گاز، گازوییل و مازوت) هستند. در نتیجه هرگونه طرح ارتقای راندمان در شرایط فعلی تامین کننده منافع ملی است و باید با جدیت پی گیری شود. ضمن آنکه احتمال افزایش ظرفیت شبکه برق با سرمایه گذاری غیر دولتی از طریق توسعه نیروگاه های موجود در شرایط فعلی صنعت برق و مشکلاتی که در این صنعت وجود دارد، به مراتب بیشتر از ساخت نیروگاه های جدید است.
بر اساس اطلاعات دریافتی از 6 نیروگاه غیر دولتی که در این بخش سرمایه گذاری کرده اند (مجموعا 15 واحد بخار)، اصل سرمایه گذاری صورت گرفته در قراردادهای بیع متقابل مجموعا 1980 میلیون یورو بوده است. با اجرای این پروژه ها، 2260 مگاوات به ظرفیت نامی شبکه برق کشور افزوده می شود که بیش از 80 درصد آن محقق شده و نیز تا تاریخ تهیه گزارش، بر اساس اطلاعات نیروگاه هایی که با توجه به زمان بهره برداری تاییدیه سوخت صرفه جویی شده خود را دریافت کرده اند، 3431 میلیون لیتر صرفه جویی سوخت از این محل صورت گرفته است. همچنین در صورت به بهره برداری رسیدن بخش بخار کل نیروگاه هایی که با قرارداد بیع متقابل نسبت به توسعه بخش بخار نیروگاه اقدام نموده اند، سالانه در حدود چهار میلیارد و دویست میلیون متر مکعب صرفه جویی در مصرف سوخت صورت می پذیرد. همچنین در صورت توسعه واحدهای گازی موجود این میزان صرفه جویی بالغ بر هشت و نیم میلیارد متر مکعب سوخت در سال خواهد شد. لازم به ذکر است وزارت نیرو در حال حاضر این سوخت را با قیمت تنها 250 ریال به ازای هر متر مکعب به نیروگاه های حاضر در بازار برق و با قیمت رایگان به نیروگاه های دارای قرارداد خرید تضمینی تحویل می دهد. در حالیکه همین سوخت با قیمت 50000 ریال به ازای هر متر مکعب به شرکت های پتروشیمی تحویل می گردد. حل مشکل سرمایه گذاران قبلی زمینه ساز ورود سرمایه گذاران جدید در امر توسعه بخش بخار نیروگاه های موجود است. باید توجه داشت توقف پروژه های مشابه عدم نفعی قابل توجه برای منافع ملی و تولید برق کشور ایجاد می کند که زیان های ناشی از آن جبران ناپذیر است.
این گزارش با هدف آسیب شناسی قراردادهای توسعه بخش بخار نیروگاه ها (قراردادهای موسوم به بیع متقابل) در چند بخش تدوین شده است. نخست مروری بر تاریخچه قراردادهای بیع متقابل و مستندات قانونی پشتوانه این قراردادها صورت می گیرد. مشکلات موجود بر سر راه اجرایی شدن طرح های توسعه نیروگاهی از طریق تبدیل نیروگاه ها به سیکل ترکیبی بخش سوم و بررسی حجم سرمایه گذاری صورت گرفته در نیروگاه ها بخش چهارم گزارش را به خود اختصاص می دهند. در نهایت ارائه پیشنهادها بخش آخر گزارش می باشد.
